- info@naturebylennart.com
In juni 2022 bevond ik mij vrij onverwachts ineens in Mexico, op het schiereiland Yucatán. Vanwege een wisseling van baan had ik ineens twee weken vrij en die wilde ik natuurlijk wel ergens in het buitenland doorbrengen. Het was de geschikte tijd van het jaar om walvishaai te zien en dat werd het doel van mijn reis. Dat lukte uiteindelijk op de allerlaatste dag. Yucatán heeft echter nog wel meer te bieden en dus wilde ik ook de jungle in!
De omgeving van Cancún en Playa del Carmen is wat je echt een ‘tourist trap’ kunt noemen. Het is helemaal afgestemd op de veelal Amerikaanse toeristen die hier in grote aantallen verblijven. Dat heeft geen gunstige invloed op de opstelling van de lokale bevolking: iedereen wil voor elke mogelijke dienst een fooi hebben en velen varen wel bij alle mogelijkheden om argeloze toeristen een poot uit te draaien. Kijk voor de gein maar eens op Google Maps reviews van benzinestations in deze omgeving. Omdat ik normaal gesproken voor specifieke dieren op pad ga die op afgelegen locaties verblijven, heb ik eigenlijk niet zo heel veel ervaring met massatouristische plekken en dit was weer een goede reminder om vooral weg te blijven van dit soort plekken.
Gelukkig is op Yucatán de ongerepte natuur ook niet ver weg! Met een huurauto ben je ook binnen enkele uren op allerlei prachtige plekken en naarmate de afstand tot Cancún toeneemt, wordt de bevolking navenant vriendelijker en authentieker. Een centraal punt in mijn reis was Calakmul Biosphere. Onderdeel van dit natuurreservaat is het Mayacomplex waar het reservaat naar vernoemd is.
Nu vind ik met name oude gebouwen en structuren altijd wel interessant, maar het zoeken naar dieren heeft voor mij toch meestal wel prioriteit. Ik had echter goede dingen gehoord van de kansen om dieren te zien bij Calakmul en dus wilde ik daar wel een paar dagen en nachten door brengen. Omdat Calakmul redelijk ver rijden is vanaf Cancún had ik nog enkele tussenstops ingelast. Daar ging ik nog meer archeologische plekken bekijken. Het voordeel van deze plekken is namelijk dat niet alleen de mooie tempels goed beschermd zijn, maar vaak ook de natuur eromheen. Zo vang je twee vliegen in een klap! Bij mijn onderzoek van tevoren op Observation was mij ook opgevallen dat veel van de waarnemingen van vogels juist waren geclusterd rondom die cultuurhistorische plaatsen.
De eerste plaats die ik aan deed is genaamd Coba. Deze oude Mayastad heeft een aantal uitstekend bewaarde piramides die het bekijken waard zijn. Het zijn niet zoveel gebouwen, maar het complex is wel vrij uitgestrekt met veel paden door de jungle. Het bleek populair te zijn om het complex te verkennen met een gehuurde fiets of door achterin een riksja plaats te nemen. Als zuinige Hollander besloot ik te voet te gaan, maar dat was ook vooral om zoveel mogelijk vogels onderweg te kunnen oppikken.
Ik vond dat ik in het Mexicaanse regenwoud een stuk makkelijker trogons kon oppikken dan op andere plekken. Ook hier ging het weer gemakkelijk en hoorde en zag ik verschillende Black-headed Trogons.
Black-headed Trogon
Twee vogeltjes die al bij de voorbereiding mijn aandacht hadden getrokken waren de Eye-ringed Flatbill en de Northern Bentbill. Vooral bij die laatste valt de snavelvorm echt op. Bijna alsof de snavel scheef gegroeid is, maar dit is toch echt hoe ze eruit behoren te zien.
Eye-ringed Flatbill
Northern Bentbill
Deze vogels waren naar mijn ervaring vrij algemeen in het regenwoud. Ook een algemene soort was de Clay-colored Thrush.
Clay-colored Thrush
Uiteraard is het altijd weer zo dat je in het regenwoud een lange tijd helemaal niets kunt zien voordat je weer een feeding flock tegen komt waar verschillende soorten in voor komen. Een soort die daar helemaal niets mee heeft, is de Russet-naped Wood Rail en die kwam ik ook op een van de paadjes tegen. Ik ben normaal gewend dat rallen redelijk schuw zijn, maar deze liet zich prachtig bekijken.
Russet-naped Wood Rail
Naast alle vogels had ik natuurlijk ook aandacht voor de verschillende piramides die hier te vinden zijn.
Piramides van Coba
Pas tegen de middag toen ik al weer aan het terugkeren was, kwam ik het hoogtepunt van de dag tegen: een groep Geoffroy’s spider monkeys! Spider monkeys zijn een beetje de crème de la crème van Zuid-Amerikaanse apen. Het zijn soorten die behoorlijk kieskeurig zijn in hun habitat waardoor veel spider monkeys ook (ernstig) bedreigd zijn met uitsterven. Van alle soorten doet Geoffroy’s het nog best wel goed, maar ook deze soort is bedreigd en neemt verder af. Ik had wel goede hoop dat ik de soort zou gaan tegen komen op een zeker moment, maar als je niet zo heel veel dagen hebt in de jungle is het altijd erg fijn als het gelukt is! Ik kon ze prachtig bekijken en er waren ook een aantal kleintjes bij. De langsfietsende toeristen zagen mij aan het werk en konden zo ook een mooie soort meepakken.
Geoffroy’s spider monkey
Daarna koos ik het stadje Félipe Carillo voor een dag als uitvalsbasis om nog wat andere natuurgebieden te bekijken, maar daarna was het toch echt tijd voor Calakmul! Mijn schema was nog variabel, maar ik had me voorgenomen om hier ten minste drie nachten door te brengen. Het ging mij vooral om die nachten want ik wilde mijn best doen om nog een nieuwe kat te zien: de Margay. Ik was afgegaan op positieve tripreports van anderen waarbij iemand zowaar een Margay had gezien. Ook werden er tapirs en jaguars gezien. Voor het spotlighten was het erg makkelijk dat er een goede verharde weg door de jungle liep waardoor het eenvoudig op en neer rijden en zoeken was. Het leek mij dus zeker een interessante plek om eens goed uit te kammen.
De toegang tot Calakmul is zo opgezet dat er eerst twintig kilometer weg is door regenwoud buiten het reservaat. Dit gedeelte ligt ook al achter een slagboom. Dat wordt door verschillende particulieren beheerd en het wordt dus niet per se beschermd. Toch werden hier al goede soorten gemeld. Daarna volgt er nog een checkpoint met daarachter nog ongeveer vijftig kilometer weg waarbij het einddoel het complex van Calakmul is. Ik wist dat dit laatste stuk niet vrij toegankelijk was in de nacht, maar omdat ik goede dingen gehoord had van die eerste twintig kilometer, dacht ik dat dit ook al wel de moeite waard kon zijn.
Ik had een accommodatie geregeld binnen die twintig kilometer zodat ik hopelijk op die weg in elk geval ongestoord mijn gang zou kunnen gaan. Bij het Campamento Ya’ax Che werden tenten verhuurd en dat was financieel verreweg de meest aantrekkelijke optie. Een beetje spartaans was het wel, maar altijd nog een stuk beter dan in de auto slapen! Bij de accommodatie was ook een restaurantje waar ongeveer vier gerechten te krijgen waren. Het was geen plek waar ik graag wekenlang zou verblijven, maar voor een paar dagen was het uitstekend in orde.
Helaas werkten de dieren niet mee. De eerste nacht ging ik er meteen vol voor, maar helaas zag ik weinig bijzonders. Leuk was nog wel een Nine-banded Armadillo die zo ongeveer aan mijn schoenen ging snuffelen.
Nine-banded Armadillo of Negenbandgordeldier
Fanatiek ging ik meteen in de vroege ochtend weer verder, maar toen zag ik geen enkel dier. Wel was ik natuurlijk de allereerste om voorbij dat checkpoint te gaan richting Calakmul. Ik had ook twee belangrijke vogels die ik graag onderweg wilde zien. Andere vogelaars zagen hier namelijk Great Curassow en Ocellated Turkey. Die laatste is zowaar een echte Yucataanse endeem, maar die eerste is een vogel die erg te leiden heeft van de jacht en daardoor niet eenvoudig te zien is. Dat zou ook wel blijken want uiteindelijk had ik deze soort niet op de foto. Wel had ik met de verrekijker een goede waarneming.
Anders ging het met de Ocellated Turkey. Die liet zich werkelijk uitstekend zien! Onderweg kwam ik enkele vogels tegen, maar toen ik stopte en wat tijd voor ze nam, vlogen er meerdere vogels uit de bomen de weg op! Zo bleek het nog een heel groep te zijn. De mannetjes waren erg mooi met een hele kenmerkende kop.
Ocellated Turkey
Nadat er dus al enkele uren vogels kijken op zaten, kwam ik eindelijk aan bij Calakmul.
Calakmul is echt wel even iets heel speciaals. Chichén Itzá is het boegbeeld van de Mexicaanse Mayasteden en wordt als een van de zeven moderne wereldwonderen gezien. Van dat rijtje zag ik overigens ook nog (chronologisch) het Colosseum (Italië), Machu Picchu (Peru), Petra (Jordanië) en de Taj Mahal (India). Nu valt er in de eerste plaats over te twisten of dit nu wel het beste rijtje is (waarom Cristo Redentor bijvoorbeeld de voorkeur zou hebben boven een indrukwekkend tempelcomplex als Angor Wat in Cambodja zal ik niet begrijpen), maar als Chichén Itzá in het rijtje staat dan moet Calakmul daar nog wel boven staan.
Zo ligt Calakmul net als Machu Picchu in ongerepte natuur (in tegenstelling tot Chichén Itzá), het is zelfs groter en meer uitgestrekt (en dan nog voor het grootste deel bedekt door de jungle!) en de hoogste piramide is nog zeker 30% hoger dan de hoogste van Chichén Itzá. Daarnaast wordt het ook nog eens veel minder bezocht dan Chichén Itzá en kun je op alle piramides nog gewoon omhoog klimmen. Nu moet ik er wel de kanttekening bij maken dat ik zelf niet bij Chichén Itzá geweest ben dus ik kan het niet uit eigen ervaring beoordelen, maar online lees ik wel terug dat anderen de ervaring bij Calakmul vele malen beter waarderen dan bij Chicén Itzá. Dat heeft ook voor een groot deel te maken met de bezoekersaantallen: Calakmul ziet in een jaar de mensen die Chichén Itzá in een dag ziet.
Dat ervaarde ik zelf ook want ik was al aan de vroege kant en ik liep er echt uren rond waarbij ik maar twee andere mensen tegen kwam. Absoluut een aanrader voor een ieder die geïnteresseerd is in de antieke Mayacultuur als je in de gelegenheid bent! Maar genoeg over deze plek, ik ging hem nader onderzoeken!
Toen ik het complex in liep werd ik al begroet door een jonge Howler Monkey die rare geluiden zat te maken.
Central American Black Howler
Over de paden liep ik langs allerlei wat kleinere structuren tot ik bij de meest indrukwekkende piramide aan kwam. Dit is de grootste structuur in Calakmul en een van de grootste Mayastructuren in Mexico.
De Grote Piramide van Calakmul
Die ging ik ook maar meteen beklimmen. Het mocht hier immers! De piramide is 45 meter hoog en van daar had ik een prachtig uitzicht over de hele jungle en zicht op de andere piramide van de Twee Torens die boven de jungle uit stak.
De piramide van de Twee Torens
Wat later op de dag beklom ik die natuurlijk ook en toen kon ik weer terug kijken naar de vorige.
Grote Piramide van Calakmul
Verder waren er andere bouwwerken om te bewonderen.
Toen ik helemaal klaar was met het bekijken van Calakmul was het al tegen de middag.
De rest van mijn dagen in het reservaat besteedde ik aan het zoeken naar dieren. Helaas zou de nacht erg tegenvallen. Ik kreeg het vermoeden dat er gedurende Covid waarschijnlijk flink gejaagd was in de eerste twintig kilometer. Ik zag ook een heel duidelijk verschil tussen de aantallen Ocellated Turkeys voor en na het checkpoint. Eén keer zag ik een hert dat zomaar de endemische Yucatán Brocket Deer had kunnen zijn, maar die was bliksemsnel verdwenen. Ook dat duidde op een hoge jachtdruk.
Gelukkig kon ik me nog wel wat vermaken met de vogels. Gedurende de dag genoot ik enorm van de meest aantrekkelijke motmot die ik ooit gezien heb: de Turqoise-browed Motmot. Niet zeldzaam, maar ontzettend mooi!
Turquoise-browed Motmot
Een andere soort die wel in het zonnetje gezet mag worden, vond ik de Blue Ground Dove. Wat een prachtig subtiel gekleurd duifje is dat zeg!
Blue Ground Dove
Daarnaast was er natuurlijk een mooie diversiteit aan andere zangvogels. De Tropical Royal Flycatcher vond ik leuk om te zien omdat deze vogel een heel kenmerkende kuif heeft die vaak in filmpjes van ringers getoond wordt. Helaas zet de vogel die vooral bij grote stress of tijdens het baltsen op en is die in het veld dus nauwelijks in volle glorie te bewonderen.
Tropical Royal Flycatcher
Een Great Kiskadee mag natuurlijk ook niet ontbreken.
Great Kiskadee
Verder was de Grey-headed Tanager een vrij algemeen voorkomende vogel met prachtige zachte kleuren.
Grey-headed Tanager
Wat meer uitbundige vogels waren de White-fronted Amazons. Een van de specialiteiten van Latijns-America is toch de grote diversiteit aan papegaaiensoorten.
White-fronted Amazon
Regelmatig liepen er ook zoogdieren op de weg zoals de Central American Agouti.
Central American Agouti
Daarnaast genoot ik van de Grey Fox die voor mij nog nieuw was.
Grey Fox
In de bomen zaten de Central American Black Howlers die zich natuurlijk ook wel even lieten horen. Het geluid van Howlers is echt uniek!
Central American Black Howler
Een hoogtepunt van de nacht was nog wel dat ik op mijn laatste nacht verschillende Middle American Screech Owls tegen kwam die uitbundig zaten te zingen. Ik had namelijk bedacht om op mijn laatste nacht de weg te voet af te lopen en dat leverde een soort als deze op.
Middle American Screech Owl
Spotlighten ’s nachts bleek overigens ook weer een probaat middel te zijn om kennis te maken met de Mexicaanse politie. Ik was wel even bezorgd toen ik voor de eerste keer gecontroleerd werd, maar ze bleken zuiver op de graat te zijn en deden geen pogingen om mij af te zetten. Ze bleken ook goed bekend te zijn bij de eigenaresse van mijn tentenkamp dus toen ik duidelijk had gemaakt dat ik daar overnachtte was het verder in orde. Ik werd zelfs ernstig gewaarschuwd na mijn laatste nacht te voet dat er blijkbaar zware criminelen rondreden die mij zomaar hadden kunnen kidnappen. Kennelijk was het toch niet zo veilig achter die slagboom dan ik dacht!
Ik kwam er in elk geval zonder kleerscheuren vanaf want na mijn derde avond ging ik door naar mijn volgende bestemming: het vissersdorpje Xcalak!
Wil je meer zien van mijn reis naar Mexico? Bijvoorbeeld het hoogtepunt van de trip!
En ik combineerde natuur en cultuur ook onder water... Neem een kijkje bij het onderwatermuseum MUSA!
